Αναδημοσίευση άρθρου 17/11/2012 στον «ΕΠΕΝΔΥΤΗ» (σελ. 44) του Δρ.Κυριάκου Πατριαρχέα*
Το παρόν άρθρο έχει ως αφορμή το πρόσφατο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, το οποίο αναρτήθηκε στο διαδίκτυο από το υπουργείο Παιδείας, για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών. Δεν έχει έννοια να μπω στον πειρασμό να σχολιάσω αυτό κάθε αυτό το ερωτηματολόγιο, όσο να επισημάνω το ότι (με βάση την ανάγνωση, τις τελευταίες ημέρες, αρκετών «άρθρων γνώμης» και τη συμμετοχή μου σε συζητήσεις επί του θέματος) διαπίστωσα ότι υπάρχει πλήρης άγνοια, από τους (συντριπτικά) περισσότερους, του τι είναι η εκπαιδευτική αξιολόγηση. Θεωρώ, λοιπόν, σκόπιμο να ξεκινήσω με μερικούς χρήσιμους (για όλους μας) εννοιολογικούς προσδιορισμούς.
Η αξιολόγηση είναι μια (σχετικά) νέα επιστημονική περιοχή, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης. Η εκπαιδευτική αξιολόγηση αποτελεί σήμερα έναν διακριτό επιστημονικό κλάδο, ο οποίος όμως δεν είναι αυτόνομος, με την έννοια ότι από θεωρητική και μεθοδολογική άποψη, τα εργαλεία που χρησιμοποιεί τα δανείζεται από το χώρο τόσο των θετικών όσο και κοινωνικών επιστημών. Όσον αφορά τον εννοιολογικό προσδιορισμό της αξιολόγησης, έγιναν πολλές προσπάθειες, που τείνουν να επεκτείνονται σε όλο και ευρύτερες περιοχές και να προσλαμβάνουν όλο και πιο πολλούς συντελεστές και όψεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κάτι το οποίο δυστυχώς μέχρι τώρα ΔΕΝ φαίνεται να ισχύει σε ότι αφορά την πρόσφατη προσπάθεια που μόλις ξεκίνησε. Είναι εμφανές ότι για τους «πολλούς» η έννοια της αξιολόγησης έχει να κάνει (κακώς, κάκιστα θα έλεγα) με το να «αξιολογήσουμε το δάσκαλο/καθηγητή και τέλος» (έλεος). Το πώς, με ποιες διαδικασίες με ποιο στόχο κ.λ.π. ΔΕΝ συζητείται με επιστημονικούς όρους, αντίθετα υπάρχει μια νεφελώδης άποψη «να δούμε αν είναι καλός ή κακός και να υποστεί τις συνέπειες» ή εν πάση περιπτώσει κάπως έτσι και αφού τον «μαστιγώσουμε δημοσίως, τελειώσαμε».
Ε λοιπόν θα ήθελα να ενημερώσω όσους «σκέφτονται(;)» με αυτή τη «λογική(;)» ότι η εκπαιδευτική αξιολόγηση ορίζεται ως «η συστηματική και οργανωμένη διαδικασία κατά την οποία διεργασίες, συστήματα, άτομα, μέσα, πλαίσια ή αποτελέσματα ενός εκπαιδευτικού μηχανισμού εκτιμώνται με βάση προκαθορισμένα κριτήρια και μέσα καθώς και προκαθορισμένους σκοπούς».
Σε μια σοβαρή εκδοχή χώρας, κράτους, πολιτείας, έθνους (πείτε το όπως θέλετε), όπου δεν έχει ο κάθε αδαής και από μια γνώμη που (δυστυχώς ) ανέξοδα την ξεφουρνίζει, η αξιολόγηση θα μπορούσε να αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο συνεχούς ανατροφοδότησης, και να βοηθά στη σωστή λειτουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος. Ουσιαστικά δηλαδή να είναι αναπόσπαστο μέρος της εφαρμογής του και να συμβάλλει στη συντήρηση και την εξέλιξή του, αποτελώντας τον απαραίτητο έλεγχο της ποιότητάς του. Ειλικρινά τώρα λέτε να το βλέπουν έτσι όλοι; Εδώ είναι αμφίβολο αν γνωρίζουν καν τους όρους που αναφέρθηκαν … και είμαι πολύ επιεικής.
Και καταλήγω στην ουσία που δεν είναι άλλη από τον προσδιορισμό τόσο του σκοπού όσο και των στόχων της αξιολόγησης που αντανακλούν και το λόγο για τον οποίο διενεργείται.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως η έννοια σκοπός είναι ευρύτερη της έννοιας στόχος «ο σκοπός είναι πάντα απώτερος ή ευρύτερος του στόχου». Όλα (μα όλα τα συστήματα εκπαιδευτικής αξιολόγησης στις χώρες της Δ. Ευρώπης και της Β. Αμερικής) έχουν ως αφετηρία την παραδοχή ότι «η αξιολόγηση πρέπει να οδηγεί σε βελτίωση του αξιολογούμενου αντικειμένου, διαφορετικά θα ήταν περιττή αν όχι επιβλαβής». Είμαστε πεπεισμένοι ότι όσοι μιλούν περί αξιολόγησης έχουν αυτό το σκοπό; Συνεπώς όσοι είτε δεν γνωρίζουν, είτε δεν έχουν αυτό το σκοπό, είτε και τα δύο (πολύ φοβάμαι ότι ισχύει το τρίτο) καλό θα είναι να ψαχτούν λίγο παραπάνω, διαφορετικά θα είναι υπεύθυνοι τόσο για το περιττή όσο και για το επιβλαβής. Προς το παρόν αυτά και ας ελπίσω ότι δεν θα χρειαστεί να επανέλθω με επόμενο άρθρο πάνω στο συγκεκριμένο θέμα!
*Διδάκτωρ της σχολής Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ, συγγραφέας, ερευνητής, Διευθυντής ΓΕΛ. τ. πρόεδρος ΠΟΕΣΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Επιστημονικών Συλλόγων Πληροφορικής), τ. Γ.Γ. ΠΕΚΑΠ και ΕΠΥ.